Car moskiewski pełzał na kolanach przed chanem. Relacje Księstwa Moskiewskiego z Chanatem Krymskim przed 1700

Car moskiewski pełzał na kolanach przed chanem. Relacje Księstwa Moskiewskiego z Chanatem Krymskim przed 1700

„Kiedy poseł tatarski wjeżdżał do Moskwy, książę moskiewski zawsze witał go, idący pieszo, bez kapelusza, i niósł na drogę posłowi mleko klaczy. A kiedy ten pił i kropla mleka kapała na grzywę, Moskal musiał ją zlizać. A temu, który czytał list od cara tatarskiego, musiał rozłożyć sobolowe futra, a on sam, z całą radą, klęczał, gdy czytali ten list”. Ten fragment ukazuje niezwykłą symbolikę i rytuały związane z relacjami pomiędzy Moskwą a Krymem. Rytuały te, podkreślające hierarchię i dominację tatarskich chanów nad moskiewskimi władcami, stanowią świadectwo asymetrii władzy, która kształtowała stosunki pomiędzy tymi dwoma państwami przed XVIII wiekiem (Guagnini, 1578).

Ten fragment, zaczerpnięty z dzieła Alessandro Guagniniego (Aleksandra Gwagnina) „Sarmatiae Europeae descriptio” z 1578 roku, w niezwykle obrazowy sposób przedstawia rytuały, które definiowały relacje między Księstwem Moskiewskim a Chanatem Krymskim. Uderzająca symbolika tych ceremonii jasno podkreślała hierarchię i dominację tatarskich chanów nad władcami moskiewskimi, odsłaniając asymetrię sił, która determinowała stosunki między tymi dwoma państwami przed XVIII wiekiem.

Dzieło Gwagnina stanowi jedno z kluczowych źródeł dokumentujących te relacje. Autor, bazując na dostępnych mu materiałach i świadectwach epoki, uchwycił szczegóły rytuałów, które nie tylko wzmacniały autorytet Krymu, ale także upokarzały władców moskiewskich. To właśnie te rytuały oraz ich symboliczne znaczenie pomagają zrozumieć, jak głęboko zakorzeniona była dominacja Chanatu Krymskiego w polityce regionu.

Chanat Krymski, powstały w XV wieku po rozpadzie Złotej Ordy, był jednym z najpotężniejszych państw turańskich w regionie. Jego strategiczne położenie i ścisłe związki z Imperium Osmańskim zapewniały mu przewagę militarną i polityczną nad sąsiadami, w tym nad rozwijającym się Księstwem Moskiewskim. Od XV do XVII wieku Moskwa regularnie płaciła daniny Chanatowi Krymskiemu, co było wyrazem formalnej zależności od tatarskich władców.

Tatarskie najazdy na ziemie Księstwa Moskiewskiego były stałym zagrożeniem dla Moskwy. Chanowie krymscy wykorzystywali swój wpływ do narzucania warunków politycznych i ekonomicznych książętom moskiewskim. Rytuały opisane przez Guagniniego symbolizowały nie tylko poddaństwo Moskwy, ale również konieczność podporządkowania się wymaganiom Chanatu Krymskiego, by uniknąć niszczących najazdów.

Praktyki, takie jak klękanie podczas odczytywania listów chanów czy ceremonialne przekazywanie mleka klaczy, miały wymiar symboliczny. Były wyrazem nie tylko politycznego upokorzenia i podporządkowania, ale również kulturowego i rytualnego uznania przewagi Chanatu Krymskiego. Sobolowe futra, które książę moskiewski musiał rozłożyć dla posła tatarskiego, stanowiły materialny wyraz bogactwa i hołdu, jaki składano Tatarom.

Opisane zachowania wskazują na głęboko zakorzenioną strukturę zależności w stosunkach między Moskwą a Krymem. Moskwa musiała uznać zwierzchność chanów krymskich.

Relacje pomiędzy Księstwem Moskiewskim a Chanatem Krymskim przed XVIII wiekiem odzwierciedlają zależność Moskwy od Krymu i ukazują, jak znaczący wpływ na losy Europy Wschodniej miały siły cywilizacji turańskiej. Rytuały opisane przez Guagniniego nie tylko stanowią interesujący przykład protokołu dyplomatycznego, lecz także są świadectwem upokarzającej, niewolniczej zależności Moskwician od Tatarów krymskich w XVI–XVIII wieku.

Jagiellonia.org